Kraamschudden bij het Monument van het Jaar

Het thema van de Open Monumentendagen van 2023 was ‘Levend Erfgoed’. Open Monumenten Comité Zutphen had daar meteen al een beeld bij: de Zutphense schaapskudde De Belhamel van herders Elly en Harrie Jansen. Toen zij werden benaderd en reageerden zij dolenthousiast. Ze vonden het een grote eer dat hun kudde uitgeroepen werd tot 'Monument van het Jaar' in Zutphen.

De leider van de kudde Groot Heideschapen (370) in Warnsveld is de Belhamel. Daar heeft de kudde de naam aan ontleend. De gecastreerde ram (hamel) draagt een bel aan zijn halsband. Maar zijn naam is ook nog eens Bel. Een echte belhamel dus. En één die zijn kudde goed in het gareel houdt en die gerespecteerd wordt. Waar de herder gaat, gaat Bel en de kudde volgt.

Geschiedenis

In 2011 plaatste Natuurmonumenten op het Groote Veld een schaapskooi met de naam Graafsekamp. Wichmonder Vaartjes hield hier een kleine kudde van het Schoonebeker ras onder de naam ’t Niejboer. Van Baaren nam de kudde, ondertussen uitgebreid met het Groot Heideschaap, na twee jaar over. Dat laatste ras hoefde niet zo aan kenmerkende eisen te voldoen als de Schoonebeker. Hij breidde de kudde uit tot ruim 430 schapen. Elly, die herder in loondienst bij de Rhedense kudde was geweest, reageerde eind 2019 op een advertentie van Van Baaren. Hij vroeg haar echter niet als collega, maar om de kudde over te nemen. Elly wilde deze stap niet alléén op zich nemen, gelukkig werd echtgenoot Harrie ook enthousiast over deze uitdaging. Ze besloten samen de sprong te wagen en werden op 1 januari 2020 de trotse eigenaren van de kudde en gaven die de naam De Belhamel.

De start was er één met tegenslagen. De schapenprijs ging onderuit, het lammerseizoen - altijd al een dure tijd zonder inkomsten - volgde en toen in maart hun eerste open dag zou zijn (inkomsten) kwam ook nog corona om de hoek.

Hartverwarmend

Toen de herders te horen kregen dat hun kudde tot ‘Monument van het Jaar’ werd uitgeroepen konden ze hun geluk niet op. De aandacht die hiermee op de kudde werd gevestigd was hartverwarmend. Het opende deuren en het bracht mogelijkheden. “Dit schapenras is door de Spanjaarden tijdens de Tachtigjarige Oorlog meegenomen als voedsel. Het is een stevig ras, met een goede gezondheid en gezonde beenderen. Ze kunnen grazen op schrale grond. Marsschapen om met de soldaten mee te kunnen”, vertelt Elly. “Het ambacht herder is eeuwenoud. Vroeger trok een herder soms wel half Nederland door en overal vertelde hij nieuws door en pikte weer iets op. Echt cultureel erfgoed”, vult Harrie aan. Elly: “Deze erkenning is een soort van bekroning op ons werk. Het was een ‘wow’-moment; men heeft de weg naar ons gevonden. Het maakt dat je je bijzonder voelt.”

Grootste wens

De herders en hun groep enthousiaste vrijwilligers zijn trots op hun werk en deze erkenning. Het leverde allemaal lijntjes op, bekendheid en een enorme gunfactor. Ze willen circulair zijn en doen, waar Natuurmonumenten goed in meedenkt en ondersteunt in onder andere materiaal. “Onze grootste wens is overdracht aan de maatschappij. Hoe mooi zou het zijn als voorbijgangers de schapen op locatie zien grazen en denken: 'Kijk, daar gaan ónze schapen!'

Op dit moment wordt er een startschot gegeven voor een stichting die dit culturele erfgoed op 1 juli overneemt. De kudde (nu 370 schapen) wordt dan eigendom van de stichting. "Wij naderen ons pensioen en worden vrijwilliger net als vele anderen. Via de stichting komen de nieuwe herders in loondienst. Dat zijn onze wensen en doelen om dit voort te zetten en het Groot Heideschapenras te behouden. Als adviseurs blijven wij graag verbonden. Ons motto is: verbinding, vertrouwen en veilig werken, daar worden wij vrolijk van”, besluiten Elly en Harrie.

Wie wil komen kraamschudden kan op 23 maart lammetjes komen kijken.