Waarboeken van Zutphen
Van 1528 tot 1866 zijn er in Zutphen zogenaamde waarboeken bijgehouden. Wat dit voor boeken zijn, leest u in onderstaande informatieblad.
Wat zijn waarboeken?
In waarboeken werd nauwkeurig genoteerd wie er het recht bezat gebruik te maken van Zutphense stadsweiden, De Mars en Helbergen. Mensen met een dergelijk recht, mochten dan twee koeien op de stadsweiden laten grazen.
Als je in Zutphen woonde, kon je een waar kopen. Dit bezit was ondeelbaar, in tegenstelling tot andere onderdelen van de erfenis. Wanneer de koper van een waar overleed, ging het vruchtgebruik in eerste instantie over op zijn vrouw. Pas in de tweede plaats naar de oudste zoon en indien afwezig, de oudste dochter.
Waarrecht
In het waarrecht is de rol van de vrouw gelijk aan die van de man. Dit maakt de bron uniek voor die tijd. De waarboeken kunnen daarom waardevolle aanvullende informatie bieden aan genealogen. Vaak staat er vermeld wanneer een eigenaar overleed, en wie vervolgens in bezit kwam van het waardevolle recht. De waren werden in de boeken per stadswijk genoteerd, aan het einde van de 16e eeuw waren dit ruim 300 waren verdeeld over acht wijken.
Naast inwoners van Zutphen bezaten ook instellingen zoals bijvoorbeeld het Bornhof, Burgerweeshuis en het Convent van Isendoorn waarrechten. Uiteraard hield het stadsbestuur een aantal waarrechten in eigen ‘beheer’, ten bate van burgemeesters, schepenen en scholten. In 1799 kreeg iedere burger het recht om zijn/haar vee op de stadsweiden te laten grazen. Dit recht werd vanaf die tijd niet langer verkocht, maar verpacht. In de tweede helft van de 19e eeuw besloot men het waarrecht af te schaffen. Bezitters van waren werden gecompenseerd. Pas in 1954 werd er met de laatste instellingen die een waarrecht bezaten, overeenstemming bereikt over de afkoopsom!
Zutphense waarboeken bij het RAZ
In de collectie genealogie kunnen de waarboeken op naam doorzocht worden en kunt u direct de scan van de originele inschrijving bekijken. Daarnaast zijn de vijf waarboeken en twee indexen in te zien via de inventaris van 0001 Oud-archief Zutphen, onder inv.nrs. 1466-1470. Omdat het soms niet goed duidelijk is wanneer de waren van eigenaar verwisselden, is de datum in de naamindex slechts een indicatie van de periode. Bekijk ook de actuele inhoudsopgave van deze database voor een volledig overzicht van de geïndexeerde bronnen.
Waarboeken
- 0001 Oud-archief Zutphen, inv.nrs. 1466-1470: waarboeken 1528-1866.
Oorspronkelijke alfabetische indexen
- Periode 1628-1681 in 0001 Oud-archief Zutphen, inv.nr. 1468.
- Periode 1791-1885 in 0001 Oud-archief Zutphen, inv.nr. 1470.
Literatuur
- Sjoerd Galema, "Over waarrecht en opbranden", in: Zutphen, Tijdschrift voor de historie van Zutphen en omgeving (Zutphen 2001) pag. 25-29.
- L.A.J.W. Sloet, "De waarrechten der Stadsweiden te Zutfen", in: Verslagen en Mededeelingen der Vereeniging tot uitgaaf der bronnen van het oude vaderlandsche recht (1885) pag. 2-22.