Erfgoed van de week: De Rozenhof en de familie Van Heeckeren
Deze romantische theekoepel stond tot 1888 op de kruising van de Burgemeester Dijckmeesterweg met de Rozenhoflaan. De koepel maakte deel uit van het landgoed 'De Rozenhof', een landgoed van ongeveer 200 are, dat zich uitstrekte tussen het huidige Het Zwarte Pad, de Burgemeester Dijckmeesterweg en de Coehoornsingel. In zijn beste tijd (zo rond 1820) omvatte het landgoed een buitenhuis, een tuinmanswoning en bovengenoemde theekoepel. Samen met een siertuin, een moestuin en een groot grasveld was het een idyllisch stukje Zutphen buiten de stadsmuren.
De Rozenhof (ook wel gespeld als Roosenhof) werd rond 1700 aangelegd door baron Frans Jan van Heeckeren, heer van Enghuizen, De Beurse, De Cloese en Langen, landdrost van het Kwartier van Zutphen en president van de Gedeputeerde Staten. Hij was afkomstig uit een voornaam adellijk geslacht. Het Hof van Heeckeren, waar momenteel de musea van Zutphen in gehuisvest zijn, was eigendom van de familie.
Frisse buitenlucht
Baron Frans Jan van Heeckeren was niet de enige die een tuin vlakbij huis maakte. Het was in de zeventiende en achttiende eeuw gebruikelijk voor regenten om de frisse buitenlucht op te zoeken, aangezien het 's zomers in de stad onaangenaam kon stinken. Een aantal regenten verhuisde 's zomers naar een buitenhuis, maar lang niet alle aristocraten hadden zo'n buitengoed. Velen gaven er de voorkeur aan om een tuin te maken direct buiten de stadswallen. Daar konden ze heen wandelen als ze daar behoefte toe voelden, want ze beschikten over tijd en geld om zich te verpozen in hun tuinen. Niet dat ze ook maar een spa ter hand namen; daar hadden ze een tuinman voor.
August Robbert, baron van Heeckeren tot Suideras
In 1767 erfde de zoon van Frans Jan van Heeckeren, August Robbert van Heeckeren tot Suideras (kortweg Suideras) de Rozenhof. Suideras was toen 24 jaar en zat al diep in de schulden. De mooie baantjes die hij als lid van een regentenfamilie toebedeeld kreeg, leverden onvoldoende geld op om zijn levensstijl te bekostigen. Hij besloot een rijke (niet adellijke) dame te trouwen. En hoewel zijn vrouw had toegezegd hem financieel te ondersteunen, zag ze er vanaf toen Suideras niet bereid bleek om met haar samen te leven. Zijn verdere leven zou hij geldproblemen blijven houden.
Geldzorgen waren echter niet zijn enige probleem. Suideras kreeg ook te maken met revolutionairen die de macht van de stadhouder en de regenten (en indirect dus Suideras zelf) sterk wilden inperken.
Orangisten versus patriotten
Robert Jasper en Frederick Benjamin van der Capellen, twee Zutphense adellijke broers, stonden aan de kant van de revolutionairen ofwel de patriotten. Frederick Benjamin was via overerving in het Zutphense stadsbestuur gekomen en pleitte daar voor meer macht aan de burger en minder aan de regenten. Dat zinde de stadhouder niet en die stelde als tegenwicht de fanatieke Oranjegezinde Suideras aan als schepen in de Zutphense Raad. Het gevolg was heftige discussies in die Raad, maar ook daarbuiten. En daar bleef het niet bij. In 1785 wisten de broers ontevreden burgers te activeren en in de wapens te krijgen. Suideras organiseerde daartegen gewapende Oranjegezinde burgers, waardoor er een burgerstrijd binnen de stad dreigde. De Staten van Gelderland moest er aan te pas komen om de gemoederen te bedaren.
Van tuin tot buitengoed tot sloop
Het moge duidelijk zijn dat Suideras weinig kans had om te relaxen in zijn tuin. Hij verkocht het terrein, dat begin negentiende eeuw in bezit kwam van Hendrik Jan van Beusekamp, ironisch genoeg een patriottisch gezinde burgerman. Die liet in 1802 'De Rozenhof' bouwen, een buitenhuis van drie verdiepingen met een oppervlakte van 600 m2. Latere nieuwbouwplannen zorgden er uiteindelijk voor dat het huis in 1897 werd afgebroken. De theekoepel moest al in 1888 wijken voor de verbreding van de Burgemeester Dijckmeesterweg.
Suideras zelf werd bij de inval van de Fransen in 1795 verbannen uit Zutphen. Hij stierf uiteindelijk toch in Zutphen in 1811, verslagen en berooid.
Op de foto (SZU002023605): (collectie Regionaal Archief Zutphen).
Foto's van het buitenhuis de Rozenhof (ook wel gespeld: Roosenhof) zijn te vinden op de website. Wie meer wil lezen over Suideras kan dit vinden in 'Oranjeman Suideras 1743-1811 Een leven zonder toegeeflijkheid' van Bert Koene.