Erfgoed van de Week: Kerfstokje

Dat een houten stokje zich in de archiefdepots bevindt is wel opmerkelijk. Oud archief is meestal van papier of perkament. Een houten voorwerp verwacht je eerder bij het Stedelijk Museum of in het archeologisch depot.

Op de kerfstok

Toch is het voor een archivaris eigenlijk heel logisch om deze bijzondere stokjes in de archiefcollectie op te nemen. Het zijn namelijk kerfstokjes. De uitdrukking “iets op zijn/haar kerfstok hebben” wordt nog veel gebruikt. Maar in dit geval wordt er geen overtreding of misdaad bedoeld. In het hout werden krassen gekerfd. Meestal stond een kras symbool voor een te vorderen schuld. Hoe meer krassen, hoe meer schulden. Maar een kras kan ook symbool staan voor een opbrengst of een doelpunt. In elk geval is het dus een primitieve manier van registreren. En een registratie is nou typisch iets dat wél bij een archief hoort.

Het Gecksgoed

De hier afgebeelde kerfstokjes maken onderdeel uit van het archief van de Sint Anthonie Kleine Broederschap. Dit broederschap – van oorsprong een schuttersgilde, later een liefdadigheidsinstelling – was gevestigd in de Sint-Walburgiskerk. De eerste vermeldingen dateren uit de vijftiende eeuw. Als bron van inkomsten had het broederschap twee boerderijen in eigendom: het Gecksgoed en de Schuttenplaats. Beide boerderijen moeten we zoeken in het buurtschap Bruil, iets ten zuiden van het dorp Ruurlo. In 1827 werd afstand gedaan van de boerderijen. Ze leverden weinig op en de last van het onderhoud woog te zwaar.

Geen schuld

De afgebeelde kerfstokjes vermelden de opbrengst van rogge en boekweit dat op het Gecksgoed werd verbouwd. Dat het juist om deze gewassen en deze boerderij gaat, weten wij omdat er naast deze kerfstokjes nog meer administratie bewaard is gebleven van de oogsttellingen. Die administratie staat wél op papier. Dankzij deze papieren weten wij ook dat de stokjes aan het eind van de zeventiende eeuw zijn ingekerfd.